Je zou denken dat het antwoord op deze vraag simpel is. Iets wat je ooit op de basisschool geleerd hebt en wat daarna eigenlijk nooit meer verandert. Toch blijkt dat niet helemaal te kloppen. Want hoe logisch het ook lijkt dat de aarde bestaat uit een vast aantal continenten, zijn er wereldwijd verschillende manieren waarop mensen deze verdelen. Waar de één het houdt op zeven, noemt een ander er zes of zelfs vijf. Er zijn zelfs theorieën die het aantal terugbrengen tot vier. Hoe zit dat nou precies?

 

Wat bedoelen we eigenlijk met een continent?

Een continent is in principe een uitgestrekt stuk land dat duidelijk afgebakend is van andere grote landmassa’s. Op een wereldkaart zie je die gebieden meteen: Afrika, Zuid-Amerika, Azië en ga zo maar door. Oceanen vormen daarbij de natuurlijke grenzen. Toch gaat het niet alleen om geografie. Ook cultuur, geschiedenis en politiek spelen soms mee in de manier waarop we de wereld indelen.

Belangrijk om te weten is dat een continent zich beperkt tot land. De zeeën en oceanen horen er dus niet bij. En hoewel eilanden vaak worden meegerekend bij een bepaald werelddeel, worden ze zelden als zelfstandig continent beschouwd.

 

Hoe zit het met tektonische platen?

Soms raken mensen in de war omdat ze het begrip ‘continent’ verwarren met een ‘tektonische plaat’. Die termen lijken verwant, maar betekenen iets heel anders. Een tektonische plaat is een deel van de aardkorst dat los beweegt ten opzichte van andere platen. Deze platen schuiven tegen elkaar aan, botsen, glijden langs elkaar en veroorzaken daarmee aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en het ontstaan van bergketens.

De indeling in tektonische platen komt voort uit de geologie. Continenten daarentegen zijn een geografisch concept. Zo liggen Europa en Azië grotendeels op dezelfde tektonische plaat, terwijl we ze toch als twee aparte continenten beschouwen. Afrika ligt grotendeels op de Afrikaanse plaat, maar die strekt zich ook uit tot onder de oceaan. Je ziet: geografisch en geologisch lopen soms door elkaar, maar zijn niet hetzelfde.

 

Van Pangea tot vandaag

Lang geleden, en dan hebben we het echt over honderden miljoenen jaren, bestond de wereld uit één groot supercontinent: Pangea. In de loop van de tijd brak dit kolossale landmassa uiteen. Door de trage beweging van de tektonische platen zijn de continenten gaan schuiven. Dat proces is nog steeds gaande. De continenten bewegen elk jaar een paar centimeter, waardoor bijvoorbeeld de Atlantische Oceaan steeds een beetje breder wordt.

 

Welke continenten zijn er volgens de meeste mensen?

Als je wereldwijd kijkt naar hoe het onderwijs, atlassen en encyclopedieën de wereld indelen, dan komen er meestal zeven continenten naar voren. Laten we ze stuk voor stuk langslopen.

Azië

Azië is veruit het grootste continent, zowel in oppervlakte als in aantal inwoners. Het is de geboortegrond van meerdere grote beschavingen en de bakermat van een indrukwekkend aantal talen, religies en culturen. Van het Midden-Oosten tot Japan: het verschil in landschappen, gewoontes en geschiedenis is enorm.

Afrika

Afrika kent een ongekende biodiversiteit. Van de Sahara tot de regenwouden in Congo en de savannes in het zuiden: elk gebied heeft z’n eigen karakter. Het is ook het continent waar het menselijke leven waarschijnlijk ooit begonnen is. Tegelijkertijd is het een werelddeel met grote tegenstellingen, waar welvaart en armoede dicht bij elkaar liggen.

Noord-Amerika

Van de ijskappen van Groenland tot het warme zuiden van Mexico: Noord-Amerika is veelzijdig. Denk aan wereldsteden als New York, Los Angeles en Toronto, maar ook aan uitgestrekte nationale parken, eindeloze snelwegen en een enorme culturele invloed op de rest van de wereld.

Zuid-Amerika

Zuid-Amerika is een continent van uitersten. Het herbergt het Amazonegebied, één van de belangrijkste ecosystemen ter wereld, maar ook de uitgestrekte Andes en kleurrijke steden als Buenos Aires en Rio de Janeiro. In delen van het continent spelen tot op de dag van vandaag nog politieke spanningen, maar het blijft een bron van cultuur en natuur.

Europa

Europa is misschien wel het meest politiek georganiseerde continent. Binnen relatief kleine afstanden verandert de taal, de architectuur en het eten volledig. Met een geschiedenis die teruggaat tot de klassieke oudheid en een sterke verwevenheid tussen landen, is Europa een smeltkroes van tradities en vernieuwing.

Antarctica

Antarctica is een verhaal apart. Hier wonen geen mensen permanent. Alleen wetenschappers en onderzoekers verblijven er tijdelijk, vaak onder barre omstandigheden. Het landschap is leeg, wit en extreem, maar vormt een belangrijk gebied voor het wereldwijde klimaat en wetenschappelijk onderzoek.

Australië (en soms Oceanië)

Australië wordt vaak genoemd als het zevende continent. Toch gebruiken sommigen liever de bredere term ‘Oceanië’, omdat daarmee ook de omliggende eilandengroepen in de Grote Oceaan worden meegenomen. Denk aan Fiji, Papoea-Nieuw-Guinea en Nieuw-Zeeland. Die horen cultureel en geografisch vaak bij dezelfde regio.

 

En wat dan met dat achtste continent?

De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor iets wat ‘Zeelandia’ wordt genoemd. Dit is een grotendeels onder water liggend gebied ten oosten van Australië, waar Nieuw-Zeeland deel van uitmaakt. Het landmassa ligt voor een groot deel onder de zeespiegel, maar zou volgens sommige wetenschappers wél aan de criteria van een continent voldoen. Omdat het niet zichtbaar is als één doorlopend stuk land, is het nog altijd onderwerp van discussie.

Ook over andere gebieden bestaan twijfels. Groenland, bijvoorbeeld, ligt geografisch dicht bij Noord-Amerika, maar cultureel en historisch heeft het sterke banden met Europa. Toch wordt het vrijwel nooit als eigen continent gezien. Dat geldt ook voor sommige eilandengroepen die qua ligging tussen meerdere werelddelen in liggen.

 

Hoeveel het er zijn, hangt af van hoe je telt

In sommige landen, zoals Rusland en delen van Latijns-Amerika, wordt Noord- en Zuid-Amerika gezien als één geheel: ‘Amerika’. Anderen delen Azië en Europa op in het continent ‘Eurazië’. Er zijn zelfs geografen die pleiten voor een indeling met slechts vier continenten, gebaseerd op de grote landmassa’s die van elkaar worden gescheiden door oceanen.

Wat het ook wordt, het hangt af van welke definitie je hanteert. Of je nu uitgaat van landmassa, cultuur, geologie of politieke indeling: iedere manier van kijken geeft een iets ander beeld van hoe onze wereld in elkaar zit. En dat maakt het juist zo interessant.